چرخی در نوروز ایران باستان

تیرداد نیوز - چهارشنبه سوری به پیشواز آن می آید و سیزده بدر جشنی دیگر ، آن را بدرقه می کند. نماد آن پهن کردن سفره ای است بنام "هفت سین" که برگرفته از هفت صور فلکی است.در زبان باستانی عدد هفت بنام " امرداد" است که معنای زندگی و جاودانگی را می دهد و چون ایرانیان باستان عدد هفت را مقدس می دانستند و آن برایشان نشان از خوش یمنی و فال نیک بود به ان ارادت داشتند. تقدس عدد هفت در ایران باستان از آیین مهر یا میترا می آید به همین دلیل عدد هفت ، عدد منتخب برای اقلام سفره نوروزی در نظر گرفته شد. و نام آن هفت سین نهاده شد. عدد هفت در ایران قدیم مثالهای مقدس بی شماری دارد از جمله: هفت خان رستم در شاهنامه، هفت رنگین کمان، هفت اقلیم و هفت شهر عشق در عرفان و هفت پیکر.

سپس آنان این عدد را با هفت "سین" مزین کردند ، در ابتدا هفت "شین" موجود بود اما " شین به سین "تبدیل گردید چون نمادهای "شین" جز شیرینی آن مفهوم عمیق زندگی و جاودانگی را برای ایرانیان القا نمی کرد و چون یکی از مهترین تقدسات آنان " مهد زمین" محسوب می شد و سبزینگی و جاودانگی از زمین نشات می گرفت برای سبز بودن و ماندگاری اهمیت و احترام خاصی قائل بودند. سبزینگی و ریشه دار بودن برای ایرانیان باستان نشانه های "تقدس و شکوه و زندگی " بود و جز مهم زندگی آنان محسوب می شد و داشتن نمادی اینچنین توسط "سبزه" میسر بود، از طرفی دیگر پاکیزگی و گند زدایی یکی دیگر از مقوله های مهم ایرانیان در زمان باستان بود که آن نیز توسط "سیر" انجام می شد.

در کنار آن "سرکه" نیز همان خاصیت را احیاء می کرد و "سماق" نیز نشان دیگری از پاکی و زدودن نجسات شمرده می شد، از طرفی زایش برای ایرانیان باستان یک قدرت و معجزه الهی معنا می شد. به همین دلیل "زن" از دیدگاه مردمان باستان از درجه اعتبار و احترام بسیاری برخوردار بود و خیلی از نمادهای الهی بنام زنان نامگذاری می شد و الهه گان گذشته همگی زن بودند و این زایش و باروری سمبلی داشت بنام "سمنو" که از جوانه های تازه رسیده گندم به ثمر می رسید و برای ایرانیان باستان نماد "فرزند آوری و پشتیبان بودن "معنا می شد.

از طرفی آنان عاشق مهر و مهر ورزی بودند و در آیین خود جشن هایی بنام آیین مهر و مهرورزی داشتند که سمبل و نماد این جشن ها با ظروفی انباشته از "سنجد" مزین می شد و وجود سنجد را انگیزه زایش کیهانی می دانستند به همین ترتیت هفت شین به هفت سین تغییر شکل داد.
همین شد که با این چرخ در دنیای اساطیری ماهم خانه را مفصل و مقبول تکاندیم از گرد و غبار یک ساله و رخت و لباس نو به تن کردیم و گفتیم ترمه سرمه دوزی شده به دست متبرک خانم والده را که قاب گرفتیم تا نپوسد پهن کنیم تا اجالتا این بهار هم عصای دستمان باشد برای سفره هفت سین مان.بعد بهار اگر عمرمان به دنیا بود ، می دهیم دوباره قاب فرنگی بگیرند و شیشه بیندازند و میخ کنند به دیوار که شاهد اصالت خانواده باشد پیش چشم مهمان غریبه و فرنگی محض خاطر جمعی. بعد از آن آیینه و شمعدان نقره کوب و تنگ بلور را گذاشتیم کنار سوزنی، به اضافه قرآن نگارگری و حافظ اجدادی و سکه عباسی و سمنوی یخی، به همراه خوشه گندم و شاخه سنبل و ماهی گلی، سیب سرخ سوا کرده و سنجد آردی.

در آخر کله سیر و سرکه پیر و سماق ناب تبریز و یک پیاله سبوس. در کنار نارنج و کاسه آب ، شیرینی و آجیل و تخم مرغ رنگی و خرقه سبز تاب دار. منت تمام کردیم به سفره دای بهار دلربا، بلکه بیاید و قدم سر چشم ما گذارد و به سر شود این زمستان عزیز.

دعای تحویل سال، بر آروده شدن هزار هزار آرزوست، هزار هزار تمناست به ساحت حضرت دوست بلکه نظری کند و احوالمان را نیکو گرداند.نوروزتان مدام الهی که روزگارنو روزگار صحت تن باشد و سلامتی جان.نوروزتان جاوید و الهی که روزگار نو روزگار برکت مال باشد و ممد خرسندی دل و جان.
سفره هایتان پر برکت و ملک تان امن و امان، خانه و زندگی و صحن و سراتان آباد، چشم بد از همه دور، رحمت اهل قبور، شبتان نورانی، خوشی خنده تان طولانی .
پدر و مادر و هم شیره و برادر و اولاد و همسر، سالم.

عزت ملک سلیمانی دنیا و آخرتتان دائم.

نوروز مبارک به رسم ایرانی

مهرنوش خالدی کارشناس امورخانواده