قاهره میزبان دیپلماسی هسته ای ایران و آژانس

به گزارش تیرداد نیوز -  قطار شتابان تحولات هفته‌های اخیر در پرونده همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به ایستگاه قاهره مصر رسیده و قرار است امروز «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران با میانجیگری «بدر عبدالعاطی» وزیر امور خارجه مصر با «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیدار و گفت‌وگو کند. گرچه تهران تأکید موکد دارد که تا زمانی که نگرانی‌ها و خواسته‌هایش در قبال همکاری با آژانس رفع و تأمین نشده باشد، تن به توافقی نخواهد داد و هرگونه توافقی با تأیید شورای عالی امنیت ملی صورت می‌گیرد اما به نظر می‌رسد این دیدار می‌تواند مدالیته‌ای را که در هفته‌های اخیر میان دو طرف در حال تدوین بود، نهایی سازد.

چرا سفر به مصر مهم است؟

تکاپوی مصر برای میانجیگری میان ایران و آژانس، آخرین گزاره‌ای بود که بیشتر تحلیلگران منطقه می‌توانستند در سال‌های گذشته به آن اشاره کنند؛ دو کشوری که همچنان فاقد روابط دیپلماتیک رسمی در سطح سفیر هستند اما تکاپوی مصر برای بازگرداندن طرفین به میز دیپلماسی و اعتماد ایران به این تکاپو، قابل توجه است. حضور امروز عراقچی در دفتر وزیر امور خارجه مصر و دیدار با گروسی هم در راستای این تکاپو قابل ارزیابی است. دیداری مهم که می‌تواند شرایط همکاری‌های دو طرف را با تغییرات اساسی مواجه کند.

«اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با ایرنا با اشاره به این دیدار، اهداف آن را جمع‌بندی مذاکرات مربوط به شیوه‌نامه جدید تعامل ایران و آژانس و برگزاری دور جدید گفتگوهای سیاسی بین ایران و مصر و دیدار با «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهور این کشور اعلام کرد.

جمهوری عربی مصر پس از حمله نظامی رژیم اسرائیل و سپس آمریکا به ایران، یکی از پرکارترین دولت‌ها در زمینه محکومیت این اقدام و تلاش برای پایان دادن به آن بود و اکنون هم در تلاش است تا بتواند رشته‌های تضعیف شده همکاری میان ایران و آژانس را تقویت کند.

گروسی و عراقچی در این دیدار درباره آینده همکاری‌ها گفت‌وگو خواهند کرد اما با توجه به اندک زمان باقی مانده تا بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و شورای امنیت علیه ایران، گفت‌وگو و نتایج آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بقائی درباره متن شیوه‌نامه تعامل ایران و آژانس برای اجرای تعهدات پادمانی تصریح کرده است که «این متن با در نظر گرفتن واقعیات میدانی ناشی از حملات غیرقانونی رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه تاسیسات هسته‌ای ایران، قانون مجلس و ملاحظات شورای عالی امنیت ملی، طی سه دور مذاکرات بین نمایندگان ایران و آژانس تدوین شده و در آخرین مراحل جمع‌بندی نهایی است». این مرحله جمع‌بندی می‌تواند در نشست امروز عراقچی و گروسی تعریف شود.

دور تند همکاری ایران و آژانس

سه دور گفت‌وگوهای هیات ایرانی و هیاتی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، برگزاری نشست شورای حکام این نهاد، ارائه گزارش «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس به شورای حکام درباره پرونده هسته‌ای ایران، نشست خبری وی و در نهایت دیداری که امروز قرار است با وزیر امور خارجه ایران در قاهره داشته باشد، دور تند تحولاتی را رقم زد که برداشت ابتدایی از اظهارات بازیگران این توافق حکایت از مثبت بودن آن‌ و وجود رگه‌های از خوش‌بینی در این اظهارات بوده است.

پنجشنبه ۱۴ شهریور آغاز رسمی دور تازه‌ای از گفت‌وگوهای ایران و آژانس در وین اتریش بود، جایی که «رضا نجفی» سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین از آغاز این دور تازه میان هیأت اعزامی ایران و مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد و گفت: این مذاکرات «شکل جدید همکاری ایران و سازمان بین المللی انرژی اتمی» را مشخص می‌کند.

این گفت‌وگوها تا سه دور و تا روز شنبه هفته جاری هم ادامه یافت و در پایان این دور نجفی در تشریح جزئیات آن گفت که طرفین در این دور به تبادل نظر در خصوص نکات مندرج در متن شیوه نامه پرداختند. با این توصیف مشخص شد که میان ایران و آژانس شیوه‌نامه‌ تازه‌ای در حال تدوین است. گفت‌وگوهای میان تهران و آژانس درحالی برگزار شد که در دیگر شهر اروپایی، یعنی ژنو نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز شد، نشستی که پیش از آغاز گزارش گروسی درباره تازه‌ترین تحولات در پرونده و فعالیت‌های هسته‌ای ایران پس از حمله به تأسیسات، به اعضا منتقل شده بود. گزارشی که انتشار بخشی‌هایی از آن، نشان داد که آژانس سرانجام ضرورت تدوین چارچوب تازه در همکاری با ایران را تا حدی درک کرده است.

در گزارش ارائه شده از سوی مدیرکل موارد زیر مورد توجه قرار گرفته است:

۱- بعد از حملات علیه تاسیسات هسته‌ای ایران «به دلیل شرایط امنیتی، قادر به انجام فعالیت‌های میدانی لازم برای جمع‌آوری و راستی‌آزمایی اطلاعات مربوط به تغییرات ذخایر نبوده است».

۲-ایران تا تاریخ ۱۳ ژوئن (۲۳ خرداد)، ۴۴۰.۹ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد در اختیار داشته است که نسبت به گزارش قبلی آژانس در ماه مه، افزایش ۳۲.۳ کیلوگرمی نشان می‌دهد.

۳-این برآورد «بر پایه اطلاعات ارائه‌شده از سوی ایران، فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس بین ۱۷ مه (۲۷ اردیبهشت) تا ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد) و همچنین تخمین‌های مبتنی بر عملکرد گذشته تأسیسات مربوطه» صورت گرفته است.

۴- آژانس تداوم دانش خود را نسبت به موجودی مواد هسته‌ای در ایران، شامل اورانیوم با غنای پایین و بالا، از دست داده و این مسئله نیازمند رسیدگی فوری است.

وی همچنین در آغاز این نشست گفت که به‌طور مستمر و نظام‌مند با ایران در تماس بوده‌ تا به نگرانی‌های مطرح‌شده پاسخ دهد و راه‌هایی برای بازگرداندن همکاری ضروری میان آژانس و ایران بیابد. گروسی تصریح کرد که شرایط ایران را در پی حمله به تاسیسات اتمی کشور را درک می‌کند و آمادگی آژانس را برای بررسی نگرانی‌ها و پیشنهادهای ایران، در حدی که با توافق پادمان سازگار باشد، اعلام کرده است.

مدیرکل آژانس روز گذشته (دوشنبه ۱۷ شهریور) هم در حاشیه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نشست خبری مفصلی به پرسش‌های متنوع خبرنگاران درباره همکاری با ایران پاسخ داد که مهمترین بخش آن این جمله بود که «نگرانی‌های امنیتی ایران را جدی می‌گیریم و آماده گفت‌وگو برای ارائه اطمینان بیشتر هستیم».

گروسی در پاسخ به پرسشی درباره احتمال خروج ایران از پیمان منع اشاعه (ان‌پی‌تی) تأکید کرد: «به باور من پیمان ان‌پی‌تی منافع بسیاری دارد و خوشحالم که موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران ادامه عضویت در این پیمان است. البته صداهای سیاسی مخالف در ایران وجود دارد، اما تا این لحظه ایران عضو ان‌پی‌تی باقی مانده و امیدوارم همین‌طور ادامه یابد».

تحولات روابط ایران و آژانس در نشست خبری سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم مورد توجه بود و بقائی در پاسخ به پرسش‌های مختلف درباره آینده همکاری‌ها به نکات زیر اشاره کرد:

الف: برداشت ما این است که آژانس به این درک رسیده که شیوه و نحوه اجرای تعهدات پادمانی ایران نمی‌تواند مشابه دوره پیش از هجمه نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی باشد؛ زیرا این حادثه، حادثه‌ای منحصر به فرد بوده است.

ب: ملاحظات مربوط به امنیت و ایمنی تأسیسات هسته‌ای ایران، واقعیات میدانی، قانون مصوب مجلس و همچنین ملاحظات شورای عالی امنیت ملی عناصری بودند که مذاکره‌کنندگان ما مدنظر قرار دادند و در مذاکرات خود با آژانس مطرح کردند. منتظریم آخرین گفت‌وگوها انجام شود.

پ: در خصوص دور بعدی مذاکرات با آژانس، هنوز زمان مشخصی تعیین نشده است. نتیجه گفت‌وگوها هم‌اکنون در تهران و در مراجع ذی‌ربط در حال بررسی است. هنوز به جمع‌بندی نرسیده‌ایم، اما روند گفت‌وگوها مثبت بوده است.

نتیجه دیدار وزیر امور خارجه ایران با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هرچه باشد، با قطعیت می‌توان گفت که تهران به رغم وجود تمام بدعهدی‌ها، حملات نظامی و گزارش‌های مغرضانه مدیرکل، همچنان به دیپلماسی پایبند است و در برابر این پایبندی از غرب و نهادهای آن چیزی جز اعمال قوانین بین‌المللی را نمی‌خواهد و بر اساس همین قوانین است که اقدام تروییکای اروپا در سواستفاده از برجام و فعال‌سازی فرایند اسنپ‌بک را اقدامی غیرحقوقی می‌داند.

فرصت باقی‌مانده تا بازگشت تحریم‌های شورای امنیت بیش از آنکه برای تهران اهمیت داشته باشد باید برای غرب مهم باشد تا نشان دهند همچنان پایبند به قوانین نوشته شده خود هستند. در نهایت باید منتظر ماند و دید درک تازه‌ای که آژانس از روند تغییرات رسیده است، در زمان باقی مانده و البته اندک تا چه میزان گره‌گشا خواهد بود.