تکم چی مژده بهار را می دهد

تیرداد نیوز - علی فلسفی میاب مسؤول ثبت میراث ناملموس آذربایحان شرقی گفت: تکم‌چی‌ها سفیران نوروز در آذربایجان شرقی بوده و هستند که حدود ۵۰ روز به عید مانده در روستاها و شهرستان‌ها راه می‌افتادند و نوید آمدن نوروز را می‌دادند. آن‌ها یک گروه نمایشی عامیانه و مردمی بودند و معمولا چوپانان روستاها این آیین را اجرا می‌کردند. آن‌ها لباس چوپانی به تن می‌کردند و مجسمه‌ای با نماد بز نر به دست می‌گرفتند که به زبان آذری «تکم» نامیده می‌شود و آبادی به آبادی، محله به محله و کوچه به کوچه، مژده رسیدن بهار را به مردم می‌دادند و «تکم» را می‌رقصاندند و اشعاری درباره بهار و نوروز می‌خوانند.

او اضافه کرد: اهالی روستا هم به آن‌ها هدایایی چون نان، گندم، تخم‌مرغ و روغن محلی می‌دادند و آمدن «تکم‌چی‌ها» را خوش‌یمن می‌دانستند. در واقع زمستان‌های آذربایجان برای مردم این خطه بسیار سخت بود و کشاورزها و دامدارها در این فصل مجبور بودند در خانه بمانند. در آن زمان هم تقویمی نبوده و تکم‌چی‌ها به نوعی «گاه‌شمار شفاهی» بودند و به مردم آذربایجان نوید می‌دادند، نوروز در راه است و سرما و سختی رو به پایان است. از این رو آمدن بهار و نوروز برای مردن آذربایجان خبر خوشی بود.

فلسفی میاب، درباره جزییات «تکم‌گردانی» نیز گفت: گروه نمایشی «تکم‌گردانی» از سه نفر تشکیل می‌شود. نفر اول تکم‌گردان است، نفر دوم دو چوب در دست می‌گیرد و به حالت موزیکال آن‌ها را بهم می‌زند و اشعاری در وصف بهار می‌خواند و نفر سوم نیز هدایای مردم را گردآوری می‌کند.

مسؤول ثبت میراث ناملموس آذربایحان شرقی با بیان این‌که این آیین به نام «تکم و تکم‌گردانی» به شماره ۳۰ در تاریخ ۱۹ اسفندماه ۱۳۸۸ در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است، ادامه داد: البته «تکم‌چی‌ها» در حال فراموشی بودند، اما در سال ۱۳۹۴ سازمان میراث‌ فرهنگی احیای آیین‌های فراموش شده و در حالی فراموشی را در دستور کار خود قرار داد و این آیین جان دوباره‌ای گرفت و با حمایت میراث‌ فرهنگی، امروز گروه‌های هنری این آیین را اجرا و تکم‌گردانی می‌کنند و در روستاها دوباره تکم‌چی‌ها به میدان آمده‌اند و مژده نوروز را می‌دهند.

این آیین در اردبیل نیز به مناسبت فرا رسیدن بهار، در محله‌های مختلف شهر اجرا می‌شود و بر اساس رسمی دیرین در استان اردبیل در اسفندماه، هر هفته جشنی برای استقبال از بهار برپا می‌شود و معمولاً مردم این جشن‌ها را در بین دو چهارشنبه آخر برپا می‌کنند.

امروز تکم‌گردانی در ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و گروه‌های نمایشی زیادی در شهرهای مختلف و تهران این آیین را اجرا می‌کنند و حتی فیلم تلویزیونی با نام «تکم‌چی» به کارگردانی یدالله صمدی سال ۱۳۹۱ ساخته شد که ماهیت آن به تکم‌گردانی بازمی‌گردد و به نوعی راوی این آیین است.