ارومیه دریاچه ای در خاطره ها

تیرداد نیوز - سطح آب در دریاچه ارومیه هر روز کمتر شده و امروز این دریاچه رو به خشکی کامل می رود. مجید دستگاهی مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی در تاریخ 25 خرداد امسال خبر داد که« دریاچه ارومیه ۲ میلیارد و ۹۵۰ میلیون مترمکعب آب دارد که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۴ میلیارد و ۷۱۰ میلیون مترمکعب بود.» حجت جباری معاون محیط زیست آذربایجان غربی هم اخیرا اعلام کرده است که« هم اکنون تراز دریاچه ارومیه به 1271.05 رسیده که نسبت به زمان مشابه سال گذشته، 59 سانتی متر کاهش را نشان می‌دهد.» البته در برخی دوره ها با افزایش بارندگی ها، سطح آب دریاچه مقداری افزایش یافت اما این افزایش ماندگاری نداشت و در مجموع دریاچه رو به نابودی است.

برداشت بیش‌ازحد از منابع آب تجدیدپذیر، توسعه نامتوازن بخش کشاورزی در حوضه‌آبریز و تغییر الگوی کشت و تغییرات اقلیمی و استمرار خشکسالی از مهمترین دلایل خشکسالی این دریاچه ذکر شده است. با خشک شدن این دریاچه، یک کانون ریزگرد در داخل کشور متولد شده و این فاجعه زیست محیطی به طور مستقیم سلامت حداقل 14 میلیون نفر در کشور را تهدید می کند.

دولت روحانی از همان ابتدای آغاز به کار خود در سال 92 به موضوع دریاچه ارومیه ورود کرد و اولین مصوبه دولت یازدهم هم احیای دریاچه ارومیه بود حتی روحانی دولت خود را دولت محیط زیست می دانست. با اجرای طرح های مصوب دولت برای احیای دریاچه ارومیه قرار بود دولت سال 99 جشن احیای دریاچه ارومیه را برگزار کند. در طول سال های 93 تا 97 هم ۳۴۶۵۰ میلیارد ریال اعتبار برای این طرح تخصیص داده شد.

برای مقابله با خشک شدن دریاچه ارومیه، دولت روحانی اعلام کرد که ادامه ساخت سدهای نازلوچای، باراندوزچای، سیمینه‌رود و لیلان‌چای را متوقف و طرح هایی از قبیل انتقال آب مازاد حوضه کلاسه به دریاچه ارومیه، انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه به دریاچه، اجرای سیستم‌های نوین آبیاری، لایروبی و مسیرگشایی رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه، جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب سطحی، مدیریت مصارف آب در بخش کشاورزی از سدهای در حال بهره‌برداری، رهاسازی آب از سدهای در دست بهره‌برداری حوضه آبریز و پروژه‌های کشت جایگزین را اجرا کرده است.

اگرچه این طرح ها در دست اجرا بود اما روند خشک شدن دریاچه ارومیه هم ادامه داشت و همین تهدید موجب شد که دولت سیزدهم هم اعلام کند که به دنبال احیای این دریاچه است. آیت الله رئیسی در تاریخ 30 اردیبهشت سال جاری به ارومیه سفر کرد. او در این سفر بازدید هوایی از دریاچه ارومیه داشت و در جمع مردم آذربایجان غربی اعلام کرد که «موضوع دریاچه ارومیه فقط مختص ارومیه نیست بلکه این دریاچه یک اکوسیستم تاثیر گذار، مهم و حیاتی برای منطقه و کشور است...برای دریاچه ارومیه گام های برداشته شده اما به سرانجام نرسیده که تلاش می کنیم این گام ها به سرانجام برسد.» علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست هم در جریان این سفر گفت که« عزم دولت برای احیای دریاچه ارومیه جدی است.»

با این حال روح الله متفکر آزاد نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی اخیرا از ارائه طرح تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه خبر داده است. او گفته است که «ستاد احیای دریاچه ارومیه میلیاردها تومان در راستای احیای دریاچه هزینه کرد که اکنون ثمره خاصی از این هزینه‌ها شاهد نیستیم؛ لذا معتقدیم باید نحوه عملکرد و هزینه کرد این ستاد مورد ارزیابی قرار گیرد.» متفکر آزاد خواستار اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام و بعضاً رها شده احیای دریاچه ارومیه توسط دولت سیزدهم شد و ادامه داد: «اتمام و افتتاح تصفیه‌خانه‌های فاضلاب تبریز، آذرشهر برای رهاسازی پساب تصفیه شده به دریاچه و تونل انتقال آب کانی سیب باید در اولویت قرار گیرد تا پیکر نیمه‌جان دریاچه دوباره جان دیگری بگیرد.»

البته به نظر می رسد زور خشکسالی و کاهش بارندگی بیشتر از طرح های نیمه تمام اجرایی بوده و دریاچه ارومیه هر روز به پایان خود نزدیک تر می شود و به جای جشن باید رخت سیاه عزا بر تن کنیم. مسعود تجریشی، مجری طرح نجات این دریاچه در تاریخ 22 اردیبهشت سال گذشته درباره دلایل ناکامی در احیای دریاچه ارومیه اظهار کرد:«درست است از که برنامه احیا عقب هستیم. در دنیا برای دریاچه‌های مشابه هم نگاه مرحله ای دارند و به بسیاری از اهداف نرسیده‌اند...هنوز راه طولانی داریم علی رغم این که برنامه و امید داریم. بسیاری از پروژه های سازه ای ما در ۲-۳ ماه آینده به بهره برداری می‌رسد ولی هنوز راه‌های سخت تری مانده است. ما ۵۰ درصد راه را رفته‌ایم. برنامه پنج ساله داده‌ایم که امسال سال اولش شروع می شود، باید بتوانیم این مسیری که در ابتدای آن هستیم را ادامه دهیم و الگویی برای کل کشور باشیم.» البته دریاچه ارومیه نه تنها الگو نشده بلکه عبرتی برای دنیاست که چگونه یک دریاچه رو به نابودی رفت.

گنجاندن موضوع احیای دریاچه ارومیه در برنامه هفتم یکی از راه حل های توجه بیشتر به این موضوع زیست محیطی است. این پیشنهاد را رئیس مجلس یازدهم به دولت داده است. قالیباف روز گذشته در صحن علنی مجلس بیان کرد:«خواهش من از دولت محترم این است که چنانچه اقداماتی که درباره دریاچه ارومیه انجام شده اشکالاتی دارد آنها را مرتفع کنند...با توجه به در پیش بودن رسیدگی به برنامه هفتم توسعه در مجلس کاملاً آماده هستیم تا چنانچه دولت هر پیش بینی که برای احیای دریاچه ارومیه لازم است، داشته باشد، در برنامه هفتم پیش بینی کنیم تا دچار یک فاجعه زیست محیطی در آن منطقه مهم کشور نباشیم.»

احیای دریاچه ارومیه، نه مطالبه ای محلی و ملی، بلکه یک ضرورت جدی است. جدا از تهدیدات زیست محیطی، مهاجرت گسترده تنها یکی از آثار خشک شدن این دریاچه است که این مساله اجتماعی می تواند حتی ابعاد امنیتی پیدا کند، بنابراین دولت راهی جز تمرکز برای احیای دریاچه ارومیه ندارد. آسیب شناسی طرح های در حال اجرا، تخصیص کامل بودجه و تسریع طرح ها نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است. شاید دیگر دریاچه ارومیه به وضعیت بیست سال گذشته بازنگردد اما نباید دست روی دست گذاشت و خشکسالی را بهانه مرگ این دریاچه دانست.