صورتبندی صحیح اعتراضات خوزستان

تیرداد نیوز - تشنگی خوزستان و اعتراض به حق مردم آن استان به این موضوع مهمترین رویداد خبری ۱۰ روز گذشته در کشور بوده است. خشکسالی طبیعی و سیاست های غیر طبیعی، منابع آب و آبادانی یکی از مهم ترین استان های ایران را نابود کرده و زمینه ساز مشکلات بسیاری در جنوب کشور شده است. اعتراض مردم این استان طی روزهای گذشته به شرایط خود در حالی به تیتر یک رسانه های داخلی و خارجی تبدیل شد که بسیاری از حاضران در این اعتراضات بر مسالمت آمیز بودن آن تاکید کردند و «مظاهرات سلمیه» به هشتگ شبکه های اجتماعی تبدیل شد. اعتراضات مسالمت آمیز و در عین حال به حق مردم خوزستان به شرایط دشوار آبی، معیشتی و شغلی از سوی مسئولان کشور واکنش هایی در پی داشت و تلاش ها برای کاستن از رنج های مردم آغاز شده است.

رهبر انقلاب درباره مشکلات خوزستان چه گفتند

اعتراضات خوزستان درحالی وارد هفته دوم خود می شود که تلاش ها برای کاستن از مشکلات از سوی دولتمردان با تاکید بر محترم شمردن حق اعتراض مردم خوزستان آغاز شده است. در واکنش به رویدادهای خوزستان رهبر انقلاب هم روز گذشته-جمعه ۱ مرداد- به نکاتی اشاره کردند. پذیرش وجود مشکل در استان نخستین و مهم ترین موضوعی بود که رهبر انقلاب در سخنان خود با اشاره به مشکلات عمیقاً دردآورد مردم وفادار استان خوزستان در زمینه آب، مسئولان دستگاه‌های دولتی و غیردولتی را موظف کردند به صورت جدی رسیدگی به مشکلات و مسائل مردم خوزستان را دنبال کنند.

اقدامات اشتباه و کاستی های گذشته محور دیگر، سخنان رهبری در واکنش به رویدادهای خوزستان بود و ایشان با گلایه از رعایت نشدن توصیه‌های متعدد قبلی درباره آب خوزستان و فاضلاب اهواز افزودند: «اگر آن توصیه‌ها مورد توجه قرار می‌گرفت مسلماً این وضع ایجاد نمی‌شد که مردم وفادار خوزستان را با وجود این‌همه امکانات و استعدادهای طبیعی و کارخانجات در استان، ناراضی و ناراحت کند.»

مهمترین بخش از سخنان روز گذشته رهبر انقلاب اما پذیرش حق اعتراض مردم خوزستان به شرایط موجود بود. ایشان ضمن پذیرش وجود ناراحتی میان مردم، تصریح کردند: «مردم ناراحتی خود را بروز دادند اما هیچ گله‌ای از آنها نمی‌توان داشت چراکه مسئله آب آن‌هم در آن آب‌وهوای گرم خوزستان مسئله کوچکی نیست.» عدم انکار موضوع ناراحتی مردم و مقصر جلوه دادن آن ها و نیز عدم تقلیل مشکل، از محورهای مهمی است که مسئولان زیربط در تحلیل سخنان رهبر انقلاب باید آن را مورد توجه قرار دهند.

واکنش مسئولان به حوادث خوزستان

از همان روزهای نخست اعتراضات در خوزستان هم دولت کنونی هم رییس جمهوری آینده به این اعتراضات واکنش نشان دادند. «محترم شمردن حق اعتراض» از سوی حجت الاسلام حسن روحانی در گفت و گوی تلفنی روز پنجشنبه با استاندار خوزستان مورد تاکید قرار گرفت. رییس جمهوری گفت: «مردم خوب، صبور و مقاوم استان تردید نداشته باشند که دولت گوش شنوای صدای اعتراض بحق آنها است و همه سعی و تلاش خود را برای حل سریع مشکل بی‌آبی ناشی از خشکسالی بی‌سابقه کشور و انباشت مشکلات باقی مانده از سال‌های گذشته، به‌کار خواهد بست.» رییس جمهوری پیش از این و در مراسم افتتاح خط لوله نفتی گوره- جاسک هم بر حق اعتراض قانونی مردم تاکید کرد و گفت: «این اعتراضات حق مردم است مردمی که در دمای بالای ۵۰ درجه زندگی می‌کنند با مشکل کم آبی این حق طبیعی را دارند که سخن بگویند و حرف بزنند در چارچوب قانون اعتراض کنند.»

«علیرضا معزی» معاون اطلاع رسانی و ارتباطات دفتر رییس جمهوری هم در تاکیدی بر سخنان رییس جمهوری، اعتراض مدنی مردم خوزستان را حق مسلم شهروندیِ آن ها دانست و تصریح کرد که نباید معترضان را به گروه‌های کوچک امنیت‌ستیز تقلیل داد.

«علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی هم در توییتی احساس تبعیض را دردناک‌تر از خشکسالی و بی آبی دانست و تصریح کرد: «تاکنون سهم مردم خوزستان از شرکت‌های نفتی و واحدهای صنعتی بزرگ استان، فخرفروشی مدیران و کارکنان غیربومی و پروازی و حسرت بوده است.»

«اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری هم روز جمعه در سفری به خوزستان ضن دیدار با سران عشایر و نخبگان اهواز، هدف از سفر خود را اطمینان بخشی به مردم درباره پیگیری جدی دغدغه های آن ها عنوان کرد. جهانگیری همچنین از «عبدالرضا رحمانی‌فضلی» وزیر کشور، «محمدباقر نوبخت» رییس سازمان برنامه و بودجه کشور، «رضا اردکانیان» وزیر نیرو و «کاظم خاوازی» وزیر جهاد کشاوزی خواست تا معاونان آن وزارتخانه‌ها به سرپرستی رییس ستاد مدیریت بحران به اهواز سفر کرده و در نشست ستاد مدیریت بحران استان، رسیدگی فوری به مسائل مردم را در دستورکار قرار دهند.

حجت الاسلام «ابراهیم رییسی» رییس جمهوری منتخب هم از تشکیل شورای راهبری ویژه ای برای رسیدگی به وضعیت استان خوزستان خبر داد و گفت: «دولت برای رفع مشکلات خوزستان برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت خواهد داشت. تامین آب آشامیدنی مردم و صیانت از دام کشاورزان در اولویت قرار دارد و باید به مردم اطیمنان داد که خسارت های وارد شده به آنان به نحو مناسب تامین خواهد شد.»

هیاتی از سوی حجت الاسلام «غلامحسین محسنی‌اژه‌ای» رییس قوه قضاییه، دادستان و وزارت نیرو و نیز نمایندگان خوزستان به این استان سفر کرده و از نزدیک در جریان رویدادها و اقدامات قرار گرفتند. شماری از اعضای مجلس خبرگان رهبری هم نسبت به رویدادهای این استان از جمله کشته شدن برخی از جوانان معترض واکنش نشان داده و خواستار رسیدگی به دلایل مرگ آن ها شدند.

اختصاص اعتبار برای جلوگیری از پیشروی آب دریا در اراضی کشاورزی و نخلستان‌های آبادان و خرمشهر، پرداخت مانده مطالبات کشاورزان ناشی از خسارت وارده به اراضی کشاورزی استان خوزستان، اجرای پروژه‌های تأمین آب، آبرسانی روستایی و عشایری و مقابله با تنش آب شرب، کشاورزی و منابع طبیعی و لایروبی کانال‌ها و رودخانه‌های استان، آبیاری نهال‌کاری‌های سنواتی منابع طبیعی در کانون‌های بحرانی ایجاد گرد و غبار، مبارزه با آفات و بیماری جنگل‌ها و تأمین علوفه و آب دام‌های سنگین (گاومیش) و جبران خسارت وارده به این نوع دام‌ها در استان خوزستان از مهم ترین تصمیمات هیات وزیران در ارتباط با شرایط بغرنج مردم خوزستان بود. همچنین شامگاه دیروز رسانه ها رهاسازی آب سد کرخه پس از ۲۰ روز تنش آبی، خبر دادند که موجب بازگشت آب به کانال های آبی رفیع، بستان، سوسنگرد، هورالعظیم و روستاهای حاشیه رودخانه کرخه شده است.

خوزستان و چالش های فرازمانی آن

بخش بزرگی از مشکلات مردم خوزستان معلول تصمیم گیری های عجیب و گاهی اشتباه در حوزه محیط زیست و توسعه کشور بوده است. تصمیماتی از جنس سدسازی های بی قاعده و استخراج های خارج از ضوابط از یک سو و خشکسالی و خشک شدن تالاب ها از سوی دیگر معضلاتی را برای آن منطقه ایجاد کرده است اما به عقیده برخی از کارشناسان امکان تکرار چنین معضلاتی در مناطق دیگر کشور هم وجود دارد و از این رو برای پیشگیری از آن ها باید به تصمیمات قاطع و اقدامات اساسی دست زد. تصمیماتی که در کنار توسعه صنعتی و خودکفایی کشاورزی، به بسترهای محیط زیستی آن ها هم توجه دارد و پایبند است.

به نظر می رسد چالش اکنون خوزستان، راه حلی کوتاه مدت و معجزه آسا نخواهد داشت زیرا خشکی تالاب ها و رودها در این استان آبخیز کوتاه مدت و آنی روی نداده است و سال ها تصمیم گیری خارج از منطق محیط زیستی در کنار خشکسالی های بی سابقه در کشور بستر چالش کنونی را به وجود آورده است. از این رو پرداختن به مسئله خوزستان و تشنگی این استان بدون در نظر گرفتن چنین واقعیت هایی و با صرف ربط دادن اعتراضات به عناصر خارجی، صورتبندی غلطی از مسئله به دست داده و در نهایت حل آن را اگر نه غیرممکن بلکه با دشواری های بسیاری همراه خواهد کرد؛ دشواری هایی از جنس مهاجرت های گسترده از استان و بیماری های سخت و آسان.